2026 nadert snel en brengt de nodige financiële uitdagingen voor gemeenten met zich mee. Dit ‘ravijnjaar’ wordt gekenmerkt door een drastische daling van de Rijksbijdragen. Dit stelt gemeenten voor belangrijke keuzes.
In 2026 daalt de Rijksbijdrage per inwoner van €137 naar slechts €47. Daarnaast wordt de opschalingskorting afgeschaft, waardoor gemeenten gezamenlijk minder ontvangen. Tot 2026 krijgen gemeenten en provincies meer geld van het Rijk, daarna moeten ze weer iets inleveren.
Uit het Dashboard Gemeentefonds blijkt dat gemeenten dit jaar gezamenlijk ongeveer €44 miljard krijgen, dat loopt in 2026 terug naar €42 miljard waarna een stijgende lijn is te zien vanaf 2027.
De impact op gemeentelijke financiën
Deze veranderingen zullen een grote impact hebben op de financiële slagkracht van gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor diverse essentiële diensten zoals jeugdzorg, infrastructuur, onderwijs en sociale programma’s. Het financiële tekort dwingt gemeenten om strategische keuzes te maken en hun uitgaven kritisch te evalueren.
Veel gemeenteraden worstelen met het opstellen van sluitende begrotingen en kadernota’s, wat leidt tot onzekerheid en mogelijke bezuinigingen op vitale diensten.
Inzicht, overzicht en actie
Om grip te krijgen op deze situatie is het belangrijk voor gemeenten om inzicht te krijgen in de huidige financiële positie. Dit betekent het krijgen van een duidelijk beeld van de beschikbare middelen, de uitgaven en de verwachte vermindering van inkomsten. Met de juiste inzichten kunnen gemeenten beter anticiperen op de uitdagingen die voor hen liggen. Inzicht biedt overzicht en biedt uitzicht op mogelijke oplossingen. Dit vraagt om data-analyse en modellen.
Data-analyse en simulatiemodellen
Het gebruik van data-analyse en simulatiemodellen kan de oplossing vormen. Met een gedetailleerde data-analyse kunnen gemeenten beter begrijpen waar hun middelen naartoe gaan en waar besparingen mogelijk zijn.
Simulatiemodellen kunnen helpen bij het voorspellen van toekomstige scenario’s en het evalueren van de effecten van verschillende beleidskeuzes. Deze modellen zijn vergelijkbaar met kansberekeningen, waarbij verschillende uitkomsten en hun waarschijnlijkheden in kaart worden gebracht.
Voorbeeld van een simulatiemodel
Een gemeente kan bijvoorbeeld een simulatiemodel gebruiken om de impact van bevolkingsgroei op de infrastructuurbehoeften te voorspellen. Door verschillende groeiscenario’s te simuleren, kan de gemeente beter plannen maken voor toekomstige investeringen in wegen, scholen en andere voorzieningen. Dit helpt bij het maken van geïnformeerde beslissingen die zowel effectief als strategisch zijn.
Actie ondernemen
Met een helder inzicht en een gedegen begrip van de financiële situatie is de volgende stap het ondernemen van actie. Gemeenten moeten hoe dan ook keuzes maken over waar te snijden en waar te investeren om de impact van het ravijnjaar te minimaliseren.
Dit proces vereist niet alleen financiële deskundigheid, maar ook samenwerking tussen verschillende gemeentelijke afdelingen en externe partners. Vier aanbevelingen voor gemeenten:
- Optimaliseer de financiële planning: Werk samen met financiële experts om gedetailleerde en realistische begrotingen op te stellen.
- Gebruik data en technologie: Investeer in data-analysetools en simulatiemodellen om beter inzicht te krijgen in de financiële situatie en toekomstige uitdagingen.
- Betrek de gemeenschap: Communiceer duidelijk met burgers over de financiële uitdagingen en de genomen maatregelen. Transparantie en betrokkenheid kunnen het draagvlak vergroten.
- Diversifieer inkomsten: Onderzoek mogelijkheden om de eigen inkomsten te verhogen, bijvoorbeeld door efficiënter gebruik van gemeentelijke eigendommen en innovatieve financieringsmethoden.
Door proactief te handelen en slimme, datagedreven beslissingen te nemen, kunnen gemeenten de impact van het ravijnjaar 2026 beter beheersen en blijven voldoen aan hun verplichtingen tegenover de burgers.